We stonden in de Gazet van Antwerpen...

In maart van dit jaar maakte ik kennis met de familie Hendrikx uit Harelbeke. Hoe dit contact verliep heb je kunnen lezen op mijn blog / website.
De brieven die ik kreeg om het verhaal van de grootoom, Prosper Hendrickx te kunnen uitschrijven, werden geschonken aan het Red Star Line museum. Ik mocht ze persoonlijk brengen.

Over deze schenking en het verhaal achter de brieven en foto's, werd in de Gazet van Antwerpen een artikel opgenomen(8 september 2016). 
Hier kun je het deel lezen dat gaat over Prosper.

Van kunst tot muziekdozen? Museaontvangen elk jaar tientallen 

erfgoedstukken van Antwerpenaars

(..)

Bram Beelaert: “Het zijn dit soort verhalen waarvoor het Red Star Line Museum is

opgericht”

Ook het Red Star Line Museum mocht een uniek verhaal aan zijn collectie toevoegen. Het museum ontving drie foto’s en twaalf brieven van Prosper Hendrix, een Belg die naar Amerika emigreerde.

“De objecten zelf staan voor ons niet centraal, wel het verhaal erachter”, vertelt Bram Beelaert, wetenschappelijk hoofd bij het Red Star Line Museum. “Het gezin Hendrickx woont in Gent vlak voor het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog.

Vader Emiel is hoefsmid en zoon Prosper trekt rond met een mobiele cinema van Gent tot Antwerpen. Emiel besluit in 1913 zijn geluk te beproeven in Amerika. Het jaar daarop volgt ook Prosper. Samen starten ze een smederij in het kleine stadje McCausland, bij Chicago. McCausland heeft in 1920 slechts 110 inwoners.

Emiel en Prosper zijn er de enige twee Belgen. Tussen 1930 en 1933 keert Emiel terug naar de achtergebleven familie, maar hij sterft kort na zijn aankomst, 70 jaar oud.”

“Twintig jaar later schrijft Prosper naar zijn zus dat hij sinds de dood van zijn vader geen Nederlands meer heeft gehoord. Hij maakt plannen om naar België te komen, maar de boten zijn volgeboekt en hij ziet het niet zitten om in een ‘vliegmachine’ te kruipen. Prosper zal uiteindelijk zijn vaderland noch familie terugzien en sterft in McCausland op 20 oktober 1956.”

“Het zijn dit soort verhalen waarvoor het museum opgericht is”, vertelt Beelaert. “Het vertelt het verhaal van de kleine man. We doen dan ook aan actieve outreach en proberen zo weinig mogelijk drempels voor schenkingen in te bouwen. Aan de balie liggen formulieren voor mensen die na het bezoek iets willen achterlaten.

Mensen met een belangwekkend verhaal worden ontvangen, het verhaal wordt opgetekend en de objecten in ontvangst genomen.

We beschouwen al onze schenkers als vips, want het museum kan maar blijven bestaan door een continue inbreng van de mensen zelf.”

Reisverslag New York - Helena (Montana) door Cyril Pauwelyn

We hebben New York verlaten op 8 september om 6 uur ’s avonds. We hebben met de trein tot Buffalo gereden . 

Buffalo is 445 mijlen of 13 uren van New York. We, Ik , A. Hillebrand en de Duitsman  kwamen er aan om 6 uur 30 ’s avonds.  

EH Verbeke en de Bisschop waren naar Montreal in Canada. Zij kwamen er bijna slecht van af. Ze waren dezelfde avond vertrokken als wij en ’s morgens om 3 uur is hun trein in volle vaart ontspoord. De locomotief werd onderste boven in de diepte geworpen. De machinist lag er onder en werd gedood met nog 3 ander bedienden. Enkele reizigers waren gekwetst. De wagon waar de Bisschop en EH Verbeke zat bleef op het spoor daar ze de laatste was. 

Van Buffalo trokken we naar de beroemde waterval van Niagara. 

Deval is 175 voet en een kwartier breed. Dat is het mooiste toneel ter wereld. De brug die erover ligt is 800 voet lang en hangt 250 voet boven het water. Maar de mooiste brug ter wereld is die in New York over een zeearm van Brooklyn. 

Die brug is 5989 voet lang en hangt aan twee torens vast die ieder 276 voet hoog zijn. Ze is 85 voet breed en 185 voet boven het water, zodat de grote masten der schepen er onder kunnen. Ik heb ze afgestapt. Ik ben terug gekeerd met de tram die erover loopt. We hadden ongeveer 6 min nodig met de tram om erover te rijden. Ze werd begonnen in 1869 en afgewerkt in 1881. Ze kost 15.000.000 dollar of 75.000.000 fr. Dat is een reusachtig werk dat enkel de Amerikanen kunnen.

Van Buffalo ben ik dan de 10 september om 7 uur vertrokken naar Chicago. 

Het regende de gehele dag en daar het juist langs het meer was dat we reden, had het meer maar een arm uitzicht. Weiden, bossen, moerassen, weiden zoals overal anders. Als het regent, is het de moeite niet waard. Overal zie je bomen die uitgebrand zijn en waar men de zwarte stokken laat staan. 2 à 3 voet boven de grond. 

We moesten om 9 uur ’s avonds in Chicago aankomen, maar als het 10 uur was waren we er nog niet. De trein ontspoorde ook maar er was niemand gekwetst en gedood. Al wat we hebben, is een nacht vertraging. De trein ontspoorde door het breken van een wiel van de machine. De machinist had de tijd en de koelbloedigheid om de stoom te sluiten en zo bleven alle wagons, met uitzondering van de eerste, op de rails. Ik was dan alleen. De Duitser had mij in Toledo verlaten om naar Port Wayne te gaan. Zo waren we allemaal gescheiden. 

We moesten nog eens te samen komen te Milwaukee in het begin van volgende week. 

Ik was in Chicago bij een broeder van Rich. Dunne (?) Zoals in New York gingen we elke dag weg. Chicago is ook een geheel nieuwe stad. De straten zijn daar met houten boomschors belegd. Het is een van grootste handelssteden van de Wereld en heeft de grootste dierenmarkt. Uit Montana gaan er daar jaarlijks 100.000 koeien naar de markt. Dat is een nieuwe stad. In het jaar 1835 stond er bijna geen huis. Nu zijn er 625.000 inwoners. In 1871 brandde geheel de stad af. Meer dan 20.000 huizen branden uit en er was een schade van 200.000.000 dollar. Maar daar is niets meer van te zien. Men mag wel in de stad geen houten huizen meer bouwen. Iets wat men in Amerika overal ziet. … (onbegrijpbaar)

I

Ik heb Chicago verlaten op 14 september en ben naar Milwaukee gereden. 

Daar heb ik de Bisschop en EH Verbeke terug gezien. We zijn de 17 september naar St Paul gereden en daarna naar Helena. We hebben 3 nachten en 3 dagen op de trein doorgebracht zonder uit te stappen. 

We zijn in Helena aangekomen op zondag 20 september, juist een maand nadat ik jullie verlaten heb.

Nu zijn we 3008 uren gescheiden en als het bij u 12 uur ’s middags is dan is het hier 5 uur 30 ’s morgens. Ik heb de tijd van België bewaard totdat ik hier aangekomen ben. Ik stel het hier heel goed en ben heel gelukkig in de bergen van Montana. Later zal ik de streek meer beschrijven. Mijn beste groeten aan grootmoeder, nonkels en tantes. Is nonkel Louis al getrouwd en hoe stelt hij het. Ik verlang om nieuws te ontvangen daarover. 

Mijn gezondheid kan niet beter zijn. 

uw toegenegen 

C.P.

Cyril Pauwelyn gaat op verkenning in New York

Ik ben eindelijk aangekomen in Helena. Het is nu 21 september 1885. Gezien ik nu wat tijd heb, zal ik jullie zijn lange landreis beschrijven. Ik zal jullie ook vertellen wat ik al allemaal gezien heb van Amerika.

Het was één uur in de namiddag als we met alle koffers op de dokken klaar waren om te verzenden. We werden naar een priester gebracht van de Duitse Kerk in New York. Ik logeerde bij de Duitse priester. De bisschop bij een andere priester en mijn collega’s nog ergens anders in de buurt. 

s’ Anderdaags, 6 september, had ik het geluk de mis te kunnen horen en ter communie te kunnen gaan in Amerika. Ik heb jullie niet vergeten in mijn gebeden. Ik weet niet hoe het komt maar hoe verder men van iemand verwijderd is, hoe dichter die aan je hart ligt en hoe beter men voor die dierbare persoon kan bidden.

Vanaf die dag deden we elke dag een uitstap in of buiten de stad. We hebben twee eilanden bezocht : alle twee badplaatsen. 

We hebben ook een eiland gezien, waar men al de dieren verbrand die in New York een natuurlijke dood stierven : paarden, honden, ... De as gebruiken ze als mest. 

Rond New York is het land zandrijk. Daar hebben we veel maïs zien staan en aardappels en andere groenten. Ook een vrucht die in Amerika veel voorkomt, zowel in New York als in Montana. Dat zijn tomaten : een soort van appels die juist gekweekt worden als aardappelen. Ze staan altijd op tafel en ik heb er nog geen geproefd. Ze eten ze in plaats van aardappelen met vlees. Ik heb liever aardappelen.

Op andere dagen gingen we op bezoek in New York zelf.

Beter gezegd : reden we rond in New York (Cyril bevindt zich in het stadsdeel :  Manhatton). 

Te voet is het heel moeilijk. vb. er is een staat in New York, Broadway, in het Vlaams breedweg, die is 4 uur lang en altijd rechtdoor. 

New York heeft eigenlijk 2 delen : het ene deel is bewoond met rijke mensen die niets doen en het ander waar de neringdoenders zijn. Daar is een drukte van karren, wagens en mensen. Het is er elke dag zo druk als in Brugge tijdens de Bloedprocessie. Er zijn daar veel winkels : de ene naast de andere. Overal staat de prijs bij de producten zodat ze niet meer kunnen vragen. 

De nering (handel) komt in Amerika op een geheel andere manier dan in Europa. Hier wordt alles kenbaar gemaakt met aankondigingen (=reclame)  in de kranten. Het is ook niet zoals in Europa waar er maar 10 van de parochie een dagelijkse krant lezen. In Amerika leest men allemaal kranten : rijken en armen, jongeren en ouderen, en dat alle dagen. Ik heb in mijn gehele leven niet meer kranten zien lezen dan in New York op één dag. En dat zijn kranten van 8 tot 10 bladzijden. Het grootste deel staat vol met aankondigingen. Men plakt ook overal aankondigingen. 
Ik heb zelfs mensen zien rondlopen op straat met een plank voor en achter hen, waarop de aankondiging stond voor een winkel.

In New York zijn alle straten als volgt 

1 2 3 4 5 straat

1

2

3

4

..avenues

De straten van oost naar west zijn avenues genoemd. 1,2,3,... en de straten zijn doortrokken met trams door paarden voortgetrokken. Boven de straten, circa 50 voet, lopen ijzerwegen. 
Als je 3 straten ver moet of 100, de prijs van de tram is 5 cent, 25 centiemen. Voor de stoomtram boven de straat 10 cents of een halve frank. 

De huizen zijn er 5 tot 10 verdiepingen hoog. Je kan dat zien op de postkaarten die ik je heb gezonden.

Het andere deel waar de rijken wonen is stil en daar lopen geen trams en ijzerwegen. De straten zijn er met hout belegd zodat de rijtuigen geen lawaai zouden maken. De huizen zijn er gebouwd zoals kasteeltjes (bij ons) maar met donkerrode baksteen. Het wit is in Amerika voor de huizen uitgesloten. Alle zijn in donkere steen gebouwd en niet geschilderd. Je moet ook altijd een trap op omdat de deur altijd op de tweede verdieping is. Dat is zo bij de renteniershuizen, niet voor de winkels. Al de daken zijn plat en de huisgenoten hangen daar hun was te drogen. 

We hebben New York verlaten op 8 september om 6 uur ’s avonds.

In het tweede deel van de brief vertelt Cyril hoe hij vanuit New York vertrekt naar Helena.

weetjes

Er is nog steeds een grote Duitse gemeenschap in New York. Trouwens vele steden in de VS zijn vernoemd naar Duitse steden.

Het New York van vandaag telt meer dan 8 miljoen inwoners. In 1885 woonden er 1.911.700 mensen.

Het stratenpatroon dat Cyril beschrijft vind je zo terug in elke toeristische gids van New York.

In 1885 kende Cyril de tomaat niet. Maar ook de huizen, de vele kranten, de reclame vermeld hij als nieuw of anders dan in de Oude Wereld.

De familie van Cyriel Pauwelyn

131 jaar geleden was Cyril Pauwelyn aangekomen in NY. Hij reisde in tweede klasse samen met twee andere (toekomstige) priesters. De douanecontrole was niet zo vlot verlopen.  Even na één uur in de namiddag kunnen ze de stad New York gaan verkennen. 
Cyriel zal over dit verblijf, de reis naar zijn geliefde Helena en de eerste dagen op zijn missiepost nog enkele brieven schrijven aan zijn familie, die ik met jullie wil delen op deze blog.

Vandaag stel ik jullie zijn ouders, broers en zussen voor aan de hand van dit gezinsblad.

Een zeer groot boerengezin, inderdaad, met twee dochters. Drie broers bleven ongehuwd en hielpen op de ouderlijke boerderij of bij familie.
Leo ging naar het missiehuis van Scheut. Hij moest Chinees leren en werd naar Mongolië uitgezonden.
Hector werd huisarts in Harelbeke.
Ernest boerde in de Westhoek en kreeg een groot gezin.

info verkregen van Lucas Lagae, kleinzoon van Emma.